سيوهڻ (ن سوڀ) سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه چيو آهي ته سنڌ جي وڏي ۽ لازوال تاريخ آهي جنهن تي سائنسي تحقيقي ڪمن ذريعي ڪم ڪرڻ جي ضرورت آهي پر اسان وٽ اهڙن ڪمن کي انجام ڏيڻ لاءِ ڪوبه الڳ ادارو ناهي. سنڌ جي وڏي وزير انڊومينٽ فنڊ ٽرسٽ (اي ايف ٽي) تحت ڪراچي ۾ ”ٽرانس انڊس ريسرچ انسٽيٽيوٽ“ قائم ڪرڻ جو اعلان ڪيو. اهڙن خيالن جو اظهار هن ڇنڇر ڏينهن انڊومينٽ فنڊ ٽرسٽ فار پرزرويشن آف سيوهڻ فورٽ دي هيريٽيج آف سنڌ پاران ڪوٺايل ڪنزرويشن ورڪرز جي تقريب کي خطاب ڪندي ڪيو. ان موقعي تي مڪاني ادارن وارو وزير ناصر شاهه، ايم اين ايز ملڪ اسد سڪندر، سڪندر راهيپوٽو، ايم پي اي امداد پتافي، سينيٽر ڄام مهتاب ڏهر، اي ايف ٽي جي ٽرسٽين حميد هارون، حميد آخوند، تاريخدان نيلوفر، سيوهڻ قلعي جو ڪنسلٽنٽ محمد علي ۽ مختلف سماجي ۽ سياسي شخصيتون موجود هيون. هن چيو ته هو مطمئن آهي ته اي ايف ٽي ٿر ۾ نوڪوٽ قلعو بحال ڪرايو آهي ۽ رني ڪوٽ جي تحفظ ۽ بحالي لاءِ ڪم ڪيو ويو آهي. هن چيو ته رني ڪوٽ جو تحفظ گهڻو ڏکيو ڪم هو پر حقيقت اها آهي ته هاڻي اهو ڪم مڪمل ٿي ويو جيڪو اسان جي قيمتي ثقافتي ورثي منجهان هڪ آهي ۽ ان تي اي ايف ٽي انتظاميه يقيناً ساراهه جي مستحق آهي. هن چيو ته هاڻي هن کي بچائڻ لاءِ مهم وارو ڪم گهڻو ڏکيو آهي. مراد علي شاهه چيو ته سٺي ڳالهه اها هئي ته اي ايف ٽي پنهنجي سرگرمين لاءِ حڪومت کان ڪابه مالي مدد نه گهري سواءِ هڪ ارب رپين جي شروعاتي رقم جي، جيڪا 40 هنڌن تي سيڪيورٽي هجڻ باوجود برقرار رهي. وڏي وزير چيو ته مون کي اهو ڄاڻي خوشي ٿي آهي ته اڄ انهن وٽ 1.6 ارب رپين جو مالي بنياد موجود آهي ته جيئن انهن مقصدن کي اڳتي وڌايو وڃي. سيوهڻ پاڪستان جو قديم ترين شهر آهي. هن چيو ته ان جي تاريخ صدين کان پراڻي آهي، هن خطي ۾ سڪندراعظم جي اچڻ کان گهڻو اڳ ۽ پوءِ ڪيترن ئي سالن تائين سنڌ جي عظمت سان گڏ هن ڪيترائي تاريخي لمحا ڏٺا آهن جن مان ڪي تاريخ ۾ محفوظ آهن ته ڪي وساري ويٺا آهيون. مراد علي شاهه افسوس جو اظهار ڪندي چيو ته سنڌ جي ورثي تي ايترو ڌيان نه ڏنو ويو آهي صوبائي حڪومت انهن يادگارن جي منتقلي سان گڏ عوام کي پنهنجي ورثي کان آگاهه ڪرڻ لاءِ قدم کنيا آهن، هي هڪ تمام وڏو ڪم آهي ۽ سڄي سنڌ هيريٽيج ڪوليزيم آهي. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته کيس تنقيد جي خبر آهي ته اسان ڪافي ڪم نه ڪري سگهياسين جيڪو درست به آهي پر ٿر جي بحالي ڪو آسان ڪم ناهي جيڪو کيس ورثي ۾ مليو آهي. اهو واقعي ۾ هڪ ڪم آهي ۽ ان لاءِ فنڊن، بين الاقوامي امداد ۽ تاريخي حوالن ۽ دستاويزن جي ضرورت آهي. مراد علي شاهه چيو ته اسان جي عالمن، تاريخدانن ۽ ثقافتي ادارن کي گهرجي ته هوءَ حڪومت کي ان سلسلي ۾ ترجيحن بابت صلاح مشورا ڏيڻ لاءِ ثقافتي موقف جوڙڻ جي ضرورت آهي جنهن لاءِ هڪ ڌيان ڇڪرائيندڙ ۽ مناسب انداز ۾ ڪم ڪرڻ جي ضرورت آهي جنهن لاءِ اسان کي هڪ جامع حڪمت عملي جي ضرورت آهي. مراد علي شاهه چيو ته اسان جي ثقافتي قدرن لاءِ فطري حساسيت هجڻ گهرجي، اسان جي مستقبل جي پاليسين جو هڪ خاڪو ۽ مقصد هجڻ گهرجي. سنڌ جي وڏي وزير ان ڳالهه تي زور ڏنو ۽ ان عزم جو اظهار ڪيو ته هوءَ ۽ سندس حڪومت ان سلسلي ۾ سڌاري لاءِ هر ممڪن سهڪار ڪندي. هن چيو ته سنڌ جي تاريخ لکڻ گهرجي ۽ صدين کان پراڻي ثقافت کي عالمي منظرنامي سان هم آهنگ ڪري نوجوان نسل جي رهنمائي ۽ آگاهي لاءِ ٽيڪنڪ تيار ڪئي وڃي. سنڌي تاريخ، فن ۽ ثقافت کي گڏ ڪرڻ گهرجي. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته کيس پڪ آهي ته هڪ عالمي آرڪيالاجسٽ مونيڪ ڪيورانن سيوهڻ ۾ فرانسيسي ميوزيم جي سرپرستي هيٺ کوٽائي جي شروعات ۾ ڪئي هئي ۽ ان وقت کان وٺي اڄ تائين ثقافت کاتي فرانسيسي مشن کي پنهنجو ڪم جاري رکڻ لاءِ آڇ ڪرڻ جو مشورو نه ڏنو آهي. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته حميد آخوند قلعي جي ڀتين جي چوڌاري حددخلين جو ذڪر ڪيو هو جن کي تُرت ختم ڪيو ويندو، قلعي ڏانهن ويندڙ روڊ جو به ذڪر ڪيو ويو آهي ۽ هيءَ قلعو تباهه ٿي چڪو آهي. دروازي جي بنياد کي ڍڪڻو آهي جيڪو قلعي جو حصو آهي. مراد علي شاهه ڪمشنر حيدرآباد کي هدايت ڪئي ته ان ڪم کي مڪمل ڪرڻ لاءِ اي ايف ٽي کي گهربل جڳهه فراهم ڪئي وڃي. سنڌ جي وڏي وزير تجويز ڏني ته تحقيق ۽ ڪنزرويشن لاءِ ڪيتريون ئي انٽرنيشنل اليگزينڊر فيسٽيول سائيٽون موجود آهن ان ڪري انڊومينٽ فنڊ ٽرسٽ کي دادو ضلعي ۾ ڪنهن به هنڌ هڪ ڪنزرويشن ليبارٽري قائم ڪرڻ تي غور ڪرڻ گهرجي. هن چيو ته ثقافت کاتو ۽ اي ايف ٽي نوجوانن کي تربيت ڏئي سگهن ٿا ته جيئن نوجوانن لاءِ وڌيڪ مهارتون ۽ نوڪريون پيدا ڪري سگهجن. هن چيو ته هڪ ريسرچ انسٽيٽيوٽ، ٽرانس انڊس ريسرچ انسٽيٽيوٽ فار ڪلچرل اسٽڊيز جو ذڪر ڪيو ويو آهي آئون حڪومت جي دائري کان ٻاهر اهڙي اداري جي قيام جي حمايت ڪندس. هن اعلان ڪيو ته اسان اداري لاءِ EFT گرانٽ فراهم ڪنداسين. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته سڪندراعظم جا فتح ڪيل سمورا وڏا شهر اليگزينڊريا جي نالي سان مشهور ٿيا ۽ هر سال انهن شهرن ۾ اليگزينڊر فيسٽيول منعقد ڪيو ويندو آهي. هن اي ايف ٽي، ثقافت کاتي ۽ يونيورسٽين تي زور ڏنو ته هو تعاون ڪن ۽ عالمي سهڪار سان ايندڙ سال جي شروعات ۾ سيوهڻ ۾ اليگزينڊر تي بين الاقوامي ڪانفرنس منعقد ڪن. آئون چاهيان ٿو ته EFT هن ڪانفرنس لاءِ هڪ ڪميٽي تجويز ڪري ۽ ان لاءِ اڄ کان پلاننگ شروع ڪري. اسان سنڌ تي توجه ڏيڻ لاءِ هن منصوبي جي حمايت ڪنداسين. سنڌ جي وڏي وزير چيو ته سيوهڻ کي پروٽڪٽڊ هيريٽيج ٽائون قرار ڏيڻ لاءِ ثقافت کاتي، قانون کاتو، ڪمشنر حيدرآباد ۽ اي ايف ٽي پاران ضروري قانون سازي ڪرائي وڃي ته جيئن حددخليون روڪڻ ۽ مناسب ٽائون پلاننگ کي يقيني بڻائي سگهجي. ميڊيا سان ڳالهه ٻولهه: سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه ميڊيا سان ڳالهائيندي چيو ته اليڪشن ڪميشن سندس حڪومت کي آگاهه ڪيو آهي ته سنڌ ۾ مڪاني چونڊون جون ۾ ٿينديون تنهنڪري تڪ بندين جو ڪم هلندڙ آهي. هڪ سوال جي جواب ۾ مراد علي شاهه چيو ته وزيراعظم دعويٰ ڪري رهيو آهي ته پاڪستان ۾ ضروري شين جون قيمتون ٻين ملڪن جي ڀيٽ ۾ گهٽ آهن جيڪو ٺٺول تي ٻڌل بيان آهي. هن چيو ته وزيراعظم هائوس ۾ رهندڙ ماڻهن کي ڪهڙي سُڌ هوندي ته عوام جي حالت ڪهڙي آهي ۽ عوام ڪيئن پنهنجا گهر هلائي رهيا آهن. هڪ سوال جي جواب ۾ سنڌ جي وڏي وزير چيو ته ملڪ ۾ يوريا ڀاڻ جي کوٽ وفاقي حڪومت جي نااهلي جو نتيجو آهي ۽ ان سان زرعي پيداوار متاثر ٿيندي. پيپلز پارٽي جي چيئرمين بلاول ڀٽو پاران 27 مارچ تي مزار قائد کان شروع ڪيل لانگ مارچ بابت ڳالهائيندي سنڌ جي وڏي وزير چيو ته سندس احتجاج جي اعلان کي صوبي جي عوام ڀليڪار ڪيو آهي. هن چيو ته اهو هڪ تاريخي لانگ مارچ هوندو. آءِ سي يو وارڊ: سيوهڻ جي دوري جي آخري مرحلي ۾ سنڌ جي وڏي وزير سيد عبدالله شاهه انسٽيٽيوٽ آف ميڊيڪل سائنسز ۾ 24 بسترن تي ٻڌل آءِ سي يو وارڊ جو افتتاح ڪيو ۽ اتي داخل مريضن جي طبيعت معلوم ڪئي.
137
